شبکه از طریق اتصال چند کامپیوتر به یکدیگر به وجود می‌آید.معمولا کسب و کارها و سازمان‌های بزرگ، برای جا به جایی اطلاعات خود، از شبکه استفاده می‌کنند. این شبکه‌ها، برای عملکرد بهتر، نیازمند پروتکل‌هایی مخصوص هستند. پروتکل‌ها، مجموعه‌ای از قوانین هستند که عملکرد شبکه را بهبود می‌بخشند و فعالیت‌های مشخصی را به عملکرد شبکه اضافه کنند. به عنوان مثال، انواع پروتکل های شبکه امنیتی، به شما کمک می‌کنند تا اطلاعات موجود در شبکه شما، در امنیت کامل جا به جا شوند.

پروتکل شبکه چیست؟

به زبان ساده، پروتکل شبکه مجموعه‌ای از قوانین و ساختارهای داده است که ارتباط بین دستگاه‌ها در شبکه، از طریق آنها برقرار می‌شوند. در واقع، ارتباط دستگاه‌ها با یکدیگر در شبکه، بدون وجود پروتکل‌ها امکان پذیر نیست. پروتکل‌ها وظیفه دارند که ابتدا دستگاه‌ها را شناسایی کرده و سپس، اجازه اتصال به شبکه را صادر می‌کنند. همچنین، پروتکل‌ها باید ارتباط دستگاه‌ها با یکدیگر در شبکه مانند ارسال و دریافت اطلاعات را مشخص کند. به طور کلی، فرقی ندارد که دستگاه‌های موجود در یک شبکه چه تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند، پروتکل یک زبان برای برقراری ارتباط بین این دستگاه‌ها و راهی برای ارسال و دریافت داده‌ها است. پروتکل‌های شبکه برای انجام وظایف خود، سه عمل اصلی را انجام می‌دهند که عبارت‌اند از:

1. مدیریت شبکه
2. ارتباط
3. امنیت

هر پروتکل، به تنهایی می‌تواند سه عمل اصلی مدیریت شبکه، ارتباط و امنیت را برقرار کند ولی در بسیاری از موارد، از چندین پروتکل استفاده می‌شود که به آن، مجموعه پروتکل می‌گویند. مجموعه پروتکل‌ها، چند پروتکلی هستند که به یکدیگر در انجام وظایف خود کمک می‌کنند. این وظایف شامل اتصال به شبکه، تسهیل تراکنش‌های آنلاین و ارسال ایمیل می‌شود. همه متخصصان در زمینه شبکه، از پروتکل‌ها استفاده می‌کنند و به خوبی نسبت به کارکرد و ویژگی‌های آنها آگاه هستند. در ادامه به آشنایی با انواع پروتکل های شبکه و مثال‌هایی از هر یک، می‌پردازیم.

آشنایی با انواع پروتکل های شبکه

به طور کلی، پروتکل‌های شبکه به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند که در ادامه، هر یک از آنها را با ذکر چند مثال معرفی می‌کنیم.

پروتکل‌های ارتباطی شبکه

از انواع پروتکل های شبکه میتوان به پروتکل‌های ارتباطی در شبکه اشاره کردکه  به انتقال داده‌های اساسی بین دستگاه‌ها کمک می‌کند. در واقع، هر زمانی که شما قصد انتقال داده منتی، تصویر یا هر چیز دیگری را در شبکه داشته باشید، از پروتکل‌های ارتباطی شبکه استفاده می‌کنید. انتقال داده‌ها به کمک پروتکل ارتباطی، هم از طریق اینترنت و هم از طریق دستگاه‌های خارجی متصل به در یک شبکه انجام می‌شود. برخی از نمونه‌های پروتکل ارتباطی شبکه عبارت‌اند از:

• پروتکل انتقال فایل (FTP):

  از انواع پروتکل های شبکه پروتکل انتقال فایل است که این پروتکل ارتباطی، به دستگاه شما اجازه می‌دهد تا فایل‌های مورد نظر را بین میزبان‌ها به اشتراک بگذارند. از طریق این پروتکل، می‌توانید فایل‌های بزرگ و سنگین را به اشتراک بگذارید. همچنین، فایل‌های از بین رفته را بازیابی کرده و برای انتقال فایل‌های دیگر، برنامه ریزی کنید.

• پروتکل انتقال ابر متن (HTTP):

  پروتکل HTTP، یکی از معروف‌ترین پروتکل‌های ارتباطی شبکه است که برای سیستم‌های اطلاعاتی ابررسانه‌ای در شبکه استفاده می‌شود. این پروتکل به کاربران اجازه می‌دهد تا فایل‌های متنی، ویدئویی، تصویری را به کمک اینترنت به اشتراک بگذارید.

• پروتکل انتقال متنی ساده (SMTP):

  این پروتکل برای انتقال نامه، فایل‌های متنی و ایمیل‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. ایمیل‌ها را بین دستگاه‌های موجود در شبکه منتقل می‌کند و همچنین، کاربری که پیام جدیدی دریافت می‌کند، پروتکل به او اطلاع می‌دهد تا ایمیلش را چک کند.

انواع پروتکل های امن در شبکه

پروتکل‌های امنیتی موجود در شبکه، به شما اطمینان می‌دهند که اطلاعات و داده‌ها در شبکه، امنیت کاملی دارند. این امنیت از طریق رمزهای عبور، احراز هویت دومرحله‌ای و رمزگذاری داده‌ها فراهم می‌شود. در این صورت، کاربران غیرمجاز امکان دسترسی به داده‌های موجود در شبکه را پیدا نمی‌کنند. همچنین، این فرایند رمزگذاری از طریق پروتکل‌های امنیتی، داده‌ها را به صورت متن‌هایی کدنویسی شده تبدیل می‌کنند تا کاربران غیرمجاز، امکان خواندن آنها را نداشته باشند. چند نمونه از پروتکل‌های امنیتی شبکه عبارت‌اند از:

• پروتکل انتقال ابر متن امن (HTTPS)

  این پروتکل، یک نمونه کامل شده و امنیتی از پروتکل ارتباطی HTTP است. در پروتکل HTTPS، که از انواع پروتکل های شبکه محسوب میشود فرایند به همان شکل پروتکل HTTP انجام می‌شود ولی یک فرایند امنیتی در نهایت به کار می‌رود. در واقع، برای ارتباط امن داده‌ها از طریق شبکه، داده‌های شما رمزنگاری می‌شوند تا امکان خوانده شدن و درز پیدا کردن اطلاعات محرمانه وجود نداشته باشد.

• پوسته ایمن (SSH)

  از دیگر  انواع پروتکل های شبکه، پوسته ایمن است که به شما کمک می‌کند تا اتصالات امنی در شبکه داشته باشید. همچنین، یک روش اصلی برای مدیریت دستگاه‌های موجود در شبکه است که کاربر می‌تواند از طریق آن، سیستم عامل کامپیوتر موجود در شبکه را کنترل و مدیریت کند.

پروتکل انتقال امن فایل (SFTP):

این پروتکل نیز شرایطی برای انتقال، دسترسی و مدیریت امن فایل را به کمک شبکه فراهم می‌کند. عملکرد این پروتکل بسیار ساده است و قابلیت‌های فراوانی دارد.

(پیشنهاد مطلب: مقاله راهکارهای امنیت را از دست نده )

پروتکل‌های مدیریت شبکه

همان‌طور که از نام این دسته از پروتکل‌ها مشخص است، فرایند مدیریت شبکه را انجام می‌دهند. این پروتکل‌ها، رویه‌هایی برای راه اندازی شبکه هستند. از نحوه عملکرد شبکه گرفته تا نکات مهم برای نگهداری از شبکه، مربوط به پروتکل‌های مدیریتی می‌شود. این پروتکل‌ها برای تمام اجزای موجود در شبکه مانند روترها، کامپیوترها و سرورها اعمال می‌شود. همچنین، این پروتکل‌ها می‌توانند عملیات‌های انجام شده توسط تمام دستگاه‌ها را با یکدیگر هماهنگ کنند. یکی از مهم‌ترین وظایف پروتکل‌های مدیریتی شبکه، حفظ پایداری اتصالات میان دستگاه‌های موجود در یک شبکه و اتصال دستگاه‌های جدا از شبکه است. معمولا زمانی که مشکلاتی مربوط به اتصالات در شبکه رخ می‌دهد، کاربران یا کارشناسان، برای عیب‌یابی آن از پروتکل‌های مدیریت شبکه استفاده می‌کنند. برخی از پروتکل‌های مدیریت شبکه، عبارت‌اند از:

• پروتکل پیام کنترل اینترنت (ICMP)

  این پروتکل، برای کاربران پیام‌های خطا و اطلاعاتی مربوط به شبکه را ارسال می‌کند. در واقع، هر زمانی که مشکلاتی در شبکه رخ دهد، آن مشکل در قالب یک پیام به کاربران ارسال می‌شود تا آنها عیب‌یابی را آغاز کنند. این پروتکل در زمینه عیب‌یابی و شناسایی مشکلات شبکه به کاربران کمک می‌کند.

• پروتکل مدیریت شبکه ساده (SNMP)

  این پروتکل نیز تقریبا مشابه با پروتکل ICMP است و یکی دیگر از انواع پروتکل های شبکه میباشد با این تفاوت که پروتکل SNMP، به طور خودکار عملکرد شبکه را ارزیابی و شناسایی می‌کند ولی پیامی را ارسال نمی‌کند. در واقع، خود مدیران یا کاربران باید از طریق این پروتکل، برای کشف و عیب‌یابی مشکلات شبکه اقدام کنند.

عملکرد انواع پروتکل های شبکه

همان‌طور که اشاره کردیم، هر یک از پروتکل‌های به کار رفته در شبکه، وظیفه انجام کارهایی از قبل مشخص شده را دارند. به عنوان مثال، پروتکلی که مربوط به ارسال پیام متنی می‌شود، وظیفه ارسال پیام‌های متنی به کاربران داخل شبکه را دارد. به این صورت که ابتدا کاربر یک پیش نویس از ایمیلش تهیه می‌کند و پس از آن، برای ارسال نسخه نهایی، پروتکل، رمزنگاری پیام را به دنبال می‌گیرد. پس از رمزنگاری پیام، ارسال آن انجام می‌شود. در این صورت، پیام کاربر برای کاربران غیرمجاز قابل خواندن نخواهد بود. چای هوشمند یکی از شرکت‌های راهکارهای شبکه در ایران است که شبکه‌های آن، تمام پروتکل‌های امنیتی، مدیریتی و ارتباطی را دارد.